امروزه، تنها با چند کلیک ساده می توانید به اقیانوس وسیعی از اطلاعات دست یابید. اما مشکلی که اکثر دانشجویان با آن روبرو هستند این که نمی توانند به سادگی اطلاعات بدست آورده شده را در پایان نامه بکار ببرند. اما چرا؟ علت استفاده از اطلاعات پروژه، پایان نامه، مقاله و تحقیق دیگران در اثر علمی خود محتمل میباشد و این امر میتواند برچسب سرقت ادبی به کارتان بزند. پس باید مواظب باشید که در دام تله سرقت ادبی نیفتید. اما سرقت ادبی چیست؟
تعریف سرقت ادبی (Plagiarism)
دزدی علمی، دستبرد فکری یا محتوا ربایی، نوعی کلاهبرداری است که فرد اثر هنری، ادبی و پژوهشی فرد دیگر را بدون رضایت صاحب اصلی اثر میکند. دستبرد فکری اگر در حوزه ادبیات باشد دزدی ادبی، اگر در حوزه هنر باشد دزدی هنری و اگر در حوزه پژوهش‌های دانشگاهی انجام شود سرقت ادبی نامیده میشود.
انواع دزدی ادبی
پلیجریزم اشکال مختلفی دارد؛ که میتواند در حوزه‌های ادبیات، هنر، پژوهش‌های دانشگاهی و رسانه اتفاق بیافتد. سرقت ادبی از هر نوع آن، میتواند مشکلات زیادی را برای فعالان آن حوزه به وجود بیاورد. مشکلاتی که منجر میشود نویسنده بهره کمتری از کار ببرد. بنابراین چندین روش برای تشخیص این نوع سرقت وجود دارد تا آثار دچار پلیجریزم نشوند. در ادامه به صورت مختصر، به معرفی انواع سرقت فکری و محتوایی میپردازیم.
1- سرقت ادبی مستقیم یا Direct Plagiarism
دزدی ادبی مستقیم (Copy & Paste)، یعنی اینکه نویسنده از واژه به واژه نوشته های شخص دیگر بدون اعمال کوچکترین تغییر در آن انتشار میکند، منظور همان کپی برابر با اصل یک موضوع میباشد.
2- سرقت ادبی از خود یا Self Plagiarism
دزدی ادبی از خود، نوعی دزدی است که در آن، نویسنده از تمام یا بخشی از آثار قبلی بهره میبرند. برخی از نویسندگان به اشتباه تصور میکنند به این دلیل که از ایده ها و نوشته دیگران استفاده نکرده اند، پس سرقت ادبی نیست و هر وقت که بخواهند میتوانند از آن ها مجدداً بهره میبرند. اگرچه این اقدام از خطوط قرمز دزدی نظریه سایرین عبور نمیکند و نسبت به دزدی ادبی از دیگران حساسیت برانگیز نیست، اما در صنعت نشر آکادمیک مسئله ساز است.
3- دزدی ادبی موزاییکی یا Mosaic Plagiarism
دزدی ادبی موزاییکی یا دزدی ادبی وصله ای زمانی اتفاق میافتد که سارق، ایده ها و نوشته دیگران را در کنار هم قرار میدهد. به طوری که کشف بخش مهم مقاله از قسمت سرقتی آن بسیار دشوار میشود. به عبارت دیگر، نویسنده با «وصله کردن» چند ایده متعلق به سایرین، و سپس با کمی خلاقیت و استفاده از مترادف کلمات کلیدی نظریه یا متن جدیدی به دست می آورد بدون اینکه ساختار کلی و معنای اصلی متن به هم بریزد و آن را عنوان نشان آن ارائه میدهد.
4- دزدی ادبی تصادفی Accidental Plagiarism
دزدی ادبی مقوله‌ای بسیار پیچیده به شمار می‌رود. به طوری که حتی گاهی شخص بدون اطلاع قبلی مطلبی را بازگو میکند که قبلا بیان شده بدون آنکه مرجع یا منبع آن را بداند. فرد باید به اندازه کافی در زمینه موضوع پژوهشی تحقیق کند تا مطلب مشابه را پیدا کند و بتواند به درستی به مطالب ارجاع دهد. دانستن نحوه ارجاع و استناد در متن اهمیت زیادی دارد چرا که ناآشنایی با این روش مسئولیت دزدی را از پژوهشگر ساقط نمیکند و همان عواقب منفی‌‌اش را در پی دارد.
مجازات سرقت ادبی چیست؟
سارقین ادبی چه از قشر دانشجویان و چه از کارشناسان حرفه‌ای با عواقب قانونی جدی از قبیل پرداخت جریمه برای نقض کپی رایت، برکناری از پست استادی یا اخراج دانشجویان، تنزل اعتبار و وجهه علمی افراد و حتی زندان مواجه شوند. در ایران طبق ماده 23 قانون حمایت از حقوق مولفان، اگر شخص نوشته شخص دیگر را به نام آن منتشر و عرضه کند به حبس از 6 ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد.
ابزارهای تشخیص سرقت ادبی
دزدی ادبی میتواند مضرات زیادی در نشانه شما به وجود آورد. برخی از سایت ها و نرم افزارهای بررسی به شرح ذیل می باشند:
- iThenticate
- WriteCheck
- Grammarly
- Copyleaks
- Turnitin
- PlagTracker
- PlagScan
- Uni Check
- Plagiarisma
- CopyEscape
- DupliChecker
- Plagiarism Check
در آخر
دزدی ادبی موضوع بسیار پیچیده ایی است. بدین صورت که برای حفظ کیفیت محتوا باید نظارت های دقیقی روی بخش های مختلف متن انجام گردد.
