توضیحات

مشخصات مقاله:

نویسندگان: میر سجاد هاشمی

چکیده:

واگذاری اعضای بدن شخص فوت شده یا مبتلا به مرگ مغزی با حق معنوی احترام جسد انسان پس از مرگ ارتباط می‏یابد؛ اما نظر به این که یگانه راه استفاده از اعضای افراد فوت شده در اثر مرگ طبیعی فقط چند دقیقه پس از مرگ است و چون عملاً از لحاظ علم پزشکی به طور معمول چنین امری مقدور نیست، پزشکان به مرگ مغزی توجه ویژه‏ای نشان می‏دهند؛ حالتی که در آن اعضای بدن فقط دارای نوعی حیات نباتی هستند و مرکز اساسی کنترل بدن (مغز) از کار افتاده و تدبیر روح در بدن خاتمه یافته است. به دلیل سالم بودن سایر اعضای بدنِ افراد مبتلا به مرگ مغزی، به بانک پیوند اعضا معروف هستند.

واگذاری اعضا

بحث واگذاری اعضا و و پیوند آن یکی از موضوعاتی است که محل برخورد علمی بین دانشمندان علوم پزشکی، حقوق، اخلاق، ادیان، عرف‏های اجتماعی و حتّی محل برخورد آرای شرایع آسمانی یعنی مسیحیّت و اسلام و یهودیّت است (الفضل، 1990، ص 7). منظور از واگذاری اعضا، انتقال حقوقی اعضا، در قالب‏های گوناگونی همچون بیع، هبه، وصیّت و غیره است که با جداسازی عضو و واگذاری آن به منتقل الیه، مالکیّت عضو به شخص اخیر انتقال می‏یابد و تصرّفات بدون اجازه دیگران در این عضو جدا شده، حسب مورد آثار حقوقی همچون غصب یا اتلاف یا مسؤولیت مدنی یا آثار کیفری همچون سرقت یا خیانت در امانت را در پی دارد.

اشکال واگذاری اعضا

از لحاظ حقوقی اشکال گوناگونی برای واگذاری اعضا قابل تصور است. برخی از این اشکال در تعبیر فقیهان و برخی دیگر در عبارات حقوقدانان خارجی مشاهده می‏شود:

وصیّت به اعضا؛
تبرّع به اعضا در تعبیر حقوقدانان خارجی و اذن در استفاده از اعضا در تعبیر برخی از فقیهان داخلی یا خارجی (ر.ک: الفضل، ص162)؛
استفاده معوّض از اعضای جسد.

کلید واژه‌ها:

جسد، مرگ مغزی، واگذاری عضو، وصیت، ولیّ میت.

منابع:

آزاد قزوینی، شیخ علی، مسائل مستحدثه، چاپ مطبعه سیّد الشهداء، قم، 1416 ق
آل بحرالعلوم، سیّد محمّد، بلغه الفقهیه، ج3، منشورات مکتبه الصادق، تهران، چهارم، 1403 ق
ابن ماجه، کتاب الجنائز و سنن، ج 1، دار احیاء الکتب العربیه، ام دار الفکر العربی، 1353 ق
اسماعیلی، اسماعیل، مجلّه فقه ( کاوشی نو در فقه اسلامی )، چاپخانه دفتر تبلیغات اسلامی، ش اول، پاییز 1373.
الاهوانی، حسام الدین، المشاکل القانونیه التی تثیر عملیات زرع الاعضاء البشریه، مکتبه عین شمس، 1975 م.
البارّ، محمدعلی، اجهزه الانعاش، مجمع الفقه الاسلامی، غیر منشور.
السکری، شیخ عبدالسلام، نقل و زرع الاعضاء.
السکری، شیخ عبدالسلام، نقل و زرع الاعضاء، من منظور إسلامی، دار المنار، القاهره، الطبعه الاولی، 1988 م.
الفضل، منذر، التصرف القانونی فی الاعضاء البشریه، اول، 1990، بغداد.
فیروزآبادی، ابراهیم بن علی، المهذب، ج 1، دار احیاء الکتب العربیّه قاهره.
القرضاوی، شیخ یوسف، فتاوی معاصره، دار الوفاء، المنصوره، 1413 ق
المفتی، الشیخ حسن مامون، الموضوع نقل عیون الموتی الی الاحیاء المبادی، رقم 1087 ص 193، شوال 1378 ق.

عنوان

جدیدترین مقالات

آثار حقوقی واگذاری اعضا بدن انسان مرده یا مبتلا به مرگ مغزی